Radziszewscy z parafii Winna-Poświętna w świetle pierwszych badań Y-DNA.
Przystępując do badań genetycznych, byłem świeżo po publikacji artykułu o Radziszewskich „Jakubiennikach”. Artykuł, przy którym miałem przyjemność pracować jako drugi współautor, był owocem wieloletnich poszukiwań genealogicznych – moich oraz pana Edmunda Radziszewskiego, mieszkającego obecnie w Wielkopolsce[1]. Przewertowanie tysięcy kart staropolskich ksiąg sądowych (głównie drohickich i brańskich) oraz ustalenia zawsze nam życzliwego dra Tomasza Jaszczołta pozwoliły na próbę odtworzenia pierwszych pokoleń Radziszewskich „Kęsków”, w tym gałęzi „Jakubienników”[2], pochodzących od rycerza-założyciela, Andrzeja Kęski, który w 1437 r. otrzymał połowę Radziszewa z nadania księcia Zygmunta Kiejstutowicza.
Jako że pan Edmund Radziszewski jest potomkiem „Jakubienników-Kęsków”, można potraktować go jako wzorzec genetyczny dla reszty Radziszewskich, którzy ze swoim wywodem genealogicznym utknęli w późniejszych wiekach, jak w przypadku moich przodków z gałęzi Radziszewskich „Szymczyków”.
Do tej pory, na podstawie źródeł, udało się ustalić jedynie kilka gałęzi Radziszewskich, pochodzących w prostej linii od Andrzeja Kęski, są to: „Jakubiennikowie”, „Szykowie”, „Przyrodkowie”, „Sobiechowie” i „Dzierżkowie”. Do tego grona, dzięki przeprowadzonym przez nas badaniom genetycznym, doszła kolejna, bardzo rozrodzona gałąź Radziszewskich „Szymczyków”, mająca za swe gniazdo Radziszewo-Sobiechowo.
Co do samych badań – pokazały one ciekawe wyniki: została jednoznacznie stwierdzona zgodność genetyczna między mną i panem Edmundem, a na haplogrupę genetyczną została wytypowana grupa R1b, tzw. „germano-celtycka”, typowa dla mieszkańców Europy Zachodniej. Nasz wspólny przodek w prostej linii, jak wynika z analizy próbek, żył nie później niż w XVI-XVII wieku[3], a być może wcześniej, do czego skłaniam się na podstawie XVI-wiecznych zapisów sądowych, w których próżno doszukiwać się pokrewieństwa między Radziszewskimi „Jakubiennikami” oraz „Szymczykami”. Czy naszym wspólnym przodkiem był dopiero rycerz Andrzej Kęska bądź któryś z jego synów – prawdopodobnie tak, choć hipotezę tę mogą potwierdzić kolejne badania pozostałych gałęzi Radziszewskich.
Z niecierpliwością czekamy także na wyniki próbek Radziszewskiego z gałęzi „Godlewków”, pochodzącego od Jana „Godlewki” syna Macieja z Radziszewa-Króli, który żył na przełomie XVI i XVII wieku. Ów Jan „Godlewka” wystąpił w 1614 r. pro successoribus olim Simonis fratris sui germani (w imieniu następców po swoim nieżyjącym bracie rodzonym, Szymonie). Bracia Jan, Szymon i Feliks synowie Macieja z Króli zapisani zostali w 1593 roku. W 1567 roku tzw. popis wojskowy Wielkiego Księstwa Litewskiego wymienił w Królach Macieja Adamowicza, który wysłał swojego syna Szczęsnego (Feliksa). W latach 1544-1549 wzmiankowany był Adam po Mikołaju z Króli. Dr Tomasz Jaszczołt podał występującego w latach 1484-1492 Mikołaja Króla po Macieju, oraz Macieja Króla (1469-1485). Pokrewieństwo Kęsków i Królów nie zostało do tej pory udowodnione. Wyniki badań „Godlewki” powinny przynieść więcej odpowiedzi.
Czy były jeszcze inne rody genealogiczne, które dały początek kolejnym Radziszewskim? Prawdopodobnie tak. Do jednego z takich rodów mogli należeć Radziszewscy „Wołyńcowie”, którego pierwszym znanym przedstawicielem był Jerzy Wołyniec z Kęsków, wzmiankowany w 1503 r. Jedna z gałęzi „Wołyńców”, „Danielczykowie”, przeniosła się w połowie XVIII w. z Radziszewa Starego do wsi Zawisty-Dworaki w Ziemi Nurskiej, gdzie mieszkała przynajmniej do końca XIX wieku.
W XVII wieku pojawili się także Radziszewscy „Urbanikowie”, pochodzący od Urbana Kobusa z Radziszewa-Przyrodków. Reszta Kobusów przyjmowała na ogół nazwisko Koc. W XVI wieku pisali się oni „de Cholewy et Koce”. „Pamiątką” po nich pozostała istniejąca do dziś wieś Kobusy, znajdująca się pomiędzy Kocami a Radziszewem-Sieńczuch. Mateusz Kobus syn Urbana już jako Radziszewski występował w zapisach sądowych brańskich, w zasadzie do końca XVII wieku, będąc dziedzicem ze wsi Dzierżki. Losy jego potomków nie zostały jak dotąd zbadane. Inni synowie po Urbanie, jak Benedykt czy Feliks, przenieśli się do Koców-Schabów – i albo nie pozostawili po sobie potomków, albo potomkowie ci „stali się” znowuż Kocami.
Ciekawa jest również sprawa herbów przypisywanych Radziszewskim. Wszyscy Radziszewscy, którzy mieli związki rodzinne z parafią Winna-Poświętna, legitymowali się przed XIX-wiecznymi heroldiami herbem Radwan. Autentyczność tego herbu dla Radziszewskich podważył dr Tomasz Jaszczołt, który zasugerował, że herb ten mógł zostać przyjęty przed heroldiami jako „herb z sąsiedniej kartki z Niesieckiego”.
Jedyny jak dotąd źródłowo poświadczony herb dla Radziszewskich to Półkozic. W 1555 r. Kacper i Mikołaj z Radziszewa-Kęsek świadczyli z tego herbu podczas nagany Aleksego Wińskiego z pobliskiej Winny, stąd Kęsków z herbem Półkozic jako pierwszy połączył dr Jaszczołt.
Jakiego zatem herbu mogli być Radziszewscy „Królowie” z Radziszewa Króli? Dr Jaszczołt zasugerował herb Cholewa, gdyż z takim przydomkiem niektórzy dziedzice z Króli wystąpili podczas wspomnianego już popisu wojskowego z 1567 r., byli to: Maciej Cholewa oraz Jan Cholewa, który wysłał syna Mikołaja. Inni Cholewowie z parafii Winna przybyli ze wsi Trzaski-Cholewy. Co ciekawe, część z nich w 1569 r. na przysięgę na wierność Koronie stawiła się wspólnie z innymi dziedzicami z Króli („Króle Cholewy”). Czy jednak byli to Radziszewscy? Raczej trudno ich utożsamić z Królami. Być może Cholewowie przyjmowali nazwisko Trzaska bądź jako ród – wygaśli.
Marcin Radziszewski
[1] Artykuł został opublikowany w XII numerze Rocznika Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego.
[2] Przydomek „Jakubiennik” pochodzi od protoplasty tej linii, Jakuba „Szyki” Radziszewskiego z Sieńczucha (ok. 1545- ok.1620).
[3] Analizę wyników naszych próbek wykonał pan dr Łukasz Lubicz-Łapiński, za co serdecznie Jemu dziękuję.
PS. Jeśli nosisz nazwisko Radziszewski i masz podlaskie korzenie koniecznie napisz do nas.
Primo. Mamy genetyczny dowód na wywody szlachectwa i ich zgodność z bracią herbową.
